Tản mạn về đội ngũ nữ trí thức ở Đà Nẵng

Các nữ doanh nhân góp phần vào sự phát triển của thành phố Đà Nẵng. Trong ảnh: Lãnh đạo thành phố Đà Nẵng chúc mừng các nữ doanh nhân tại lễ tôn vinh nữ doanh nhân tiêu biểu, thành đạt năm 2012. Ảnh: TÚ PHƯƠNG

Sống hết mình vì quê hương

Trong phong trào đấu tranh đòi quyền dân sinh dân chủ của sinh viên học sinh miền Nam vào đầu thập niên 70 thế kỷ XX đã vang lên một lời ca hào sảng hùng hồn như mệnh lệnh của trái tim: “Nếu là Người tôi sẽ chết cho quê hương” (Trương Quốc Khánh - Tự nguyện). Người trí thức - học sinh trung học hay sinh viên đại học cũng có thể được xem là trí thức - càng phải sẵn lòng chết cho quê hương đất nước.

Tuy nhiên, Tổ quốc không chỉ cần những người sẵn lòng chết cho quê hương mà còn cần, thậm chí rất cần những người sẵn lòng sống cho quê hương. Vì thế, nói đến trí thức - nữ trí thức cũng như nam trí thức - là nói đến thái độ sống hết mình vì quê hương, vì sự giàu mạnh của quê hương. Và nói đến trí thức - nữ trí thức cũng như nam trí thức - cũng là nói đến một thái độ sống mẫu mực, chứ không phải nói đến một bộ sưu tập bằng cấp, danh hiệu.

Thế nhưng, nếu chỉ thống kê theo cách hiểu không thật đầy đủ xem trí thức thời nay là những người có học vị từ cử nhân trở lên thì đội ngũ nữ trí thức ở Đà Nẵng bây giờ khoảng hơn 4.000 người. Và nếu thành phố bên bờ sông Hàn có hơn 4.000 nữ trí thức thực sự có thái độ sống hết mình vì quê hương, vì sự giàu mạnh của quê hương thì mục tiêu đưa Đà Nẵng vươn lên thành “thành phố đáng sống” chắc cũng không phải là khát vọng quá đỗi xa vời.

Tài năng

Sống hết mình vì thành phố quê hương với tư cách một nữ trí thức, trước hết là sống hết mình vì công việc, vì công vụ mà mình đang đảm trách. Muốn thế phải có tài năng. Có điều từ chỗ được học hành bài bản theo hệ thống trường lớp, có nhiều bằng cấp đến chỗ khẳng định tài năng trong thực tế vẫn còn một khoảng cách có khi khá xa. Học không giỏi khó mà làm nghề cho giỏi, song không phải ai học giỏi cũng đều làm nghề giỏi. Và điều quan trọng là thời chúng ta đang sống đây không ai chỉ học một lần mà có thể ung dung làm nghề một đời, nhất là trong thời đại bùng nổ thông tin, lạc hậu trong nghề xem như đã đứng ngoài cuộc.

Đối với người trí thức, tài năng không ngừng tỏa sáng mới chính là đạo đức nghề nghiệp, chẳng hạn một bác sĩ có y đức đáng nể trọng phải là người có tay nghề cao đủ để trị bệnh cứu người. Cũng có người cho rằng nữ trí thức do phải chịu cảnh việc nước việc nhà hai vai cùng gánh nặng nên không thể học tập không ngừng giống như nam trí thức. Thật ra, việc học tập không ngừng sau khi được đào tạo cơ bản cũng đòi hỏi phải có thời gian nhưng đòi hỏi nhiều hơn là lòng đam mê và chí tiến thủ. Thiếu hai thứ đó thì - nam cũng như nữ - có thời gian nhàn rỗi cũng chỉ để… lãng phí mà thôi.  

Tinh thần hợp tác

Sống hết mình vì công việc, vì công vụ mà mình đang đảm trách còn đòi hỏi nữ trí thức Đà Nẵng phải có tinh thần hợp tác, sẵn lòng hợp tác với người khác. Nhiều người nói rằng người Việt - nam cũng như nữ - rất coi trọng cá nhân, khác với thiên hạ năm châu bốn biển thường coi trọng tập thể. Đây cũng là một cách nhìn không phải không có sức thuyết phục.

Tuy nhiên, nhìn sâu hơn vào thực tế, có thể thấy người Việt rất dễ cá nhân ở những chỗ cần tinh thần tập thể, song lại rất hay tập thể ở những chỗ cần sự khẳng định của cái tôi cá thể. Sáng tạo trong văn học nghệ thuật cũng như trong khoa học kỹ thuật chẳng hạn, thị hiếu thẩm mỹ chẳng hạn, tinh thần trách nhiệm sẵn sàng nhận lỗi nhận sai chẳng hạn… rất cần sự khẳng định của cái tôi cá thể thì mình lại rất tập thể; trong khi đó chung tay nâng tầm ý tưởng chẳng hạn, liên kết hợp tác để phát triển chẳng hạn… rất cần tinh thần tập thể, cần tiếng vỗ tay đều khắp nhịp nhàng thì mình lại rất cá nhân, một mình một cõi hẹp hòi. Cho nên, muốn sống hết mình vì thành phố quê hương với tư cách một nữ trí thức, cần phải vượt lên trên/thoát ra ngoài nhược điểm cố hữu ấy của người Việt mình.

Khoan dung về văn hóa

Sống hết mình vì công việc, vì công vụ mà mình đang đảm trách còn đòi hỏi nữ trí thức Đà Nẵng phải có lòng khoan dung về văn hóa, biết chấp nhận cái khác mình.

Có thể nói khoan dung về văn hóa, biết chấp nhận cái khác mình là phẩm tính hàng đầu của người trí thức. Nhờ vậy, người trí thức không chỉ sẵn lòng xem người khen mình là bạn mà còn sẵn lòng tôn người chê mình làm thầy - tất nhiên khen/chê đều phải đúng mực và chân thành. Và kỷ sở bất dục vật thi ư nhân - điều gì mình không muốn thì chớ làm đối với người khác, đến lượt mình, người trí thức cũng phải biết khen/chê đúng mực và chân thành. Biết khen/chê đúng mực và chân thành là dấu hiệu đặc trưng để nhận diện những người trí thức chân chính. Người trí thức chân chính - nam cũng như nữ - có thể vẫn chấp nhận kiểu khen ngợi xã giao lấy lòng nhưng hoàn toàn xa lạ với kiểu chê bai mang màu sắc dè bỉu, đố kỵ. Người trí thức chân chính chê ai/phê ai là phải đàng hoàng đường đường chính chính, không a dua theo đám đông để “ném đá” vào người khác, càng không ném đá giấu tay. Đây không phải là dĩ hòa vi quý mà là văn hóa ứng xử của người có học - của người có học bình thường thôi chứ chưa nói là của các chuyên gia, càng chưa nói là của các trí thức.

Tham chính

Sống hết mình vì công việc, vì công vụ mà mình đang đảm trách còn đòi hỏi nữ trí thức Đà Nẵng phải sẵn sàng tham gia chính sự, tham dự chính trường, trước hết là trên địa hạt khoa học, bao gồm khoa học chính trị và các khoa học chuyên ngành khác, tùy theo sở trường và chuyên môn sâu được đào tạo. Đây chính là địa hạt chủ yếu để đông đảo các nữ trí thức phát huy năng lực sáng tạo, tích cực đóng góp tài năng và tâm huyết của mình vào tiến bộ xã hội, cũng là cách để thể hiện vai trò nữ trí thức trong lĩnh vực chính trị - một lĩnh vực đòi hỏi phải không ngừng đổi mới tư duy, không ngừng tìm tòi cách nghĩ cách làm mới mẻ.

Một nữ trí thức hoạt động trong lĩnh vực y học nghiên cứu và đề xuất được một phác đồ điều trị nội khoa hoặc một kỹ thuật giải phẫu mới, từ đó tạo được thương hiệu cho bệnh viện địa phương, hay một nữ trí thức hoạt động trong lĩnh vực kinh tế học nghiên cứu và tổng kết được thực tiễn phát triển một ngành dịch vụ mũi nhọn trên địa bàn, từ đó giúp lãnh đạo địa phương hoạch định đúng bước đi của ngành dịch vụ ấy... là đã tham chính một cách hiệu quả, chứ không phải chờ đến khi trở thành lãnh đạo ngành y tế hoặc ngành kinh tế của địa phương mới gọi là tham chính.

Tất nhiên tham chính ở đây bao hàm cả việc nữ trí thức tham gia các sinh hoạt chính trị của cộng đồng, trở thành thành viên của các tổ chức trong hệ thống chính trị hoặc mang tính chính trị, được đứng/đứng được vào những vị trí lãnh đạo và ra quyết định.

Vì thế, khi nói nữ trí thức tham gia chính sự, tham dự chính trường, trước hết là trên địa hạt khoa học hoàn toàn không có nghĩa là hạn chế phạm vi tham chính của nữ trí thức, càng không có nghĩa khuyến khích nữ trí thức tự khuôn mình vào “tháp ngà” học thuật thuần túy - mặc dầu cái “tháp ngà” ấy vẫn luôn gắn bó và phụng sự cộng đồng. Trí thức là người luôn thể hiện chủ kiến của mình trong học thuật nên rất phù hợp với sinh hoạt chính trị là loại sinh hoạt đòi hỏi người tham gia/tham dự phải bộc lộ chính kiến cá nhân.

Cách bộc lộ chính kiến cá nhân phổ biến rộng rãi nhất là việc tự quyết định lựa chọn những người đại diện cho quyền làm chủ xã hội của mình thông qua các cuộc bầu cử Quốc hội hay HĐND cấp tỉnh. Vì thế, nữ trí thức có thể dùng lá phiếu trong các cuộc bầu cử Quốc hội hay HĐND cấp tỉnh để bộc lộ chính kiến cá nhân theo một hoặc hai tư cách: trước hết là tư cách cử tri - cân nhắc bầu cho ai/không bầu cho ai và tiếp nữa là vừa tư cách cử tri, vừa tư cách ứng cử viên - không chỉ cân nhắc bầu cho ai/không bầu cho ai mà còn vận động thuyết phục mọi người dồn phiếu cho chính mình.      

BÙI VĂN TIẾNG

Theo Báo Đà Nẵng